پردرآمدترین رشته های دانشگاهی در ایران کدامند؟

هنوز دکتر، مهندس ها روی بورسند. پولدار شدن، مهمترین دلیل بسیاری برای دانشگاه رفتن بوده وهست، برای همین آرزوی دکتر و مهندس شدن به فکر خیلی از دانش آموزان راه می‌کشد.
آنها که در دبیرستان معدل بالاتری دارند با فکر پوشیدن لباس سفید دکتری و گذاشتن کلاه ایمنی مهندسی، جذب رشته های علوم تجربی و ریاضی و فیزیک می‌شوند، آنها هم که انتخابی جز علوم انسانی در رشته های نظری برایشان باقی نمی ماند عزمشان را برای وکیل شدن جزم می‌کنند. از رشته های فنی و حرفه ای و کاردانش هم در این سالها آنطور که باید و شاید استقبال نشده و همچنان رشته های نظری بیشترین حجم داوطلبان کنکور را دارند.
چند هفته پیش نشریه نیوجاب نیویو، فهرستی از پولسازترین مشاغل دنیا در سال میلادی جدید را منتشر کرد که در صدر آن رشته های مدیریت، علوم ارتباطات، علوم کامپیوتر، طراحی و گرافیک، مهندسی نفت و مهندسی مکانیک جاخوش کرده بود. شاید این پرسش شما هم باشد که پولسازترین رشته های دانشگاهی در ایران کدامند.
دکتر سعید قدیمی، دبیر شورای برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم در گفت و گو با خبرنگار ما، جزئیات رشته های دانشگاهی پردرآمد در ایران و شرایط ورود به آن را این طور تشریح می‌کند: طی 60 سال گذشته و در طول حیات آموزش عالی، داوطلبان توسعه آموزش عالی را جهت دهی می‌کرده اند وقتی صد نفر یا هزار نفر اول کنکور، یک رشته خاص را انتخاب می‌کنند، طبیعتاً یکی از دلایل آن، کشش بازار کار و درآمدزا بودن آن رشته است.
80 درصد داوطلبان متقاضی 20 درصد رشته ها
به گفته او، اکنون در شرایطی هستیم که 80 درصد جمعیت داوطلبان کشور در 20 درصد رشته ها علاقه مند به ادامه تحصیل هستند که در صدر آن پزشکی، رشته های مهندسی همچون برق، کامپیوتر، عمران و رشته های حقوق و روان‌شناسی قرار دارد. ارزیابی های اولیه نشان می‌دهد که بازار کار این رشته ها بازار خوب و پرکششی است.
قدیمی می‌گوید: امروز رشته های دانشگاهی جدیدی وجود دارد که بازار کار خوبی هم دارند، حتی برخی از رشته ها که در گذشته تصور می‌شد بازار کارشان خیلی خوب است، امروز به مرز اشباع رسیده اند، از جمله حقوق و روانشناسی و برخی از رشته های مهندسی همچون مهندسی برق.
گویا رشته های پزشکی به دلیل ورود دشوار به آن و نسبت درصد پایین آن در مقایسه با کل جمیعت دانشجویی کشور که تنها سه درصد از مجموع را تشکیل می‌دهد، تناسب بین عرضه و تقاضا همچنان مدنظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده است.
ضرورت اصلاح فرهنگ ورود به دانشگاه ها
قدیمی با بیان اینکه هدایت تحصیلی به گونه ای نبوده که متناسب با بازار کار، نیروی متخصص مورد نیاز جامعه تربیت شود و تاکید دارد که باید فرهنگ ورود به دانشگاه ها اصلاح شود. او درباره اشکالات فرهنگ ورود به دانشگاه ها و چگونگی اصلاح آن این طور توضیح می‌دهد: این هدایت تحصیلی عملا در دوره متوسطه شکل می‌گیرد و خانواده ها در آن نقش تعیین کننده ای دارند. وقتی خانواده ها بویژه قشر تحصیلکرده آن علاقه مند هستند که بچه هایشان پزشک یا مهندس شوند، این فرهنگی است که اصلاح آن آسان نیست. امروز خیلی از خانواده ها علاقه مند نیستند که بچه هایشان یک تکنیسین ماهر شوند ولو اینکه جامعه بشدت در این حوزه کمبود داشته باشد. به اعتقاد وی، گلوگاه ها و نقص های قانونی هم دراین باره وجود دارد، مثلاً این نگاه وجود دارد که مهندس بیشتر از تکنیسین حقوق می‌گیرد.
او مبدا این تغییرات و اصلاحات را از آموزش عالی دانسته و می‌افزاید: برای همه محرز است که رشته مهندسی عمران بازار کار خوبی دارد طبیعتا داوطلب هم به این مسأله توجه می‌کند، اما رونق بازار آن برای همیشه نیست و نوسان دارد. طی سالیان گذشته، رشته مهندسی برق پرطرفدار بوده، اما امروز با همیشه فرق کرده و طی 15 سال آینده هم قطعا شرایط جامعه تغییر خواهد کرد و باید متناسب با شرایط آن روز، نیروی متخصص برای کشور تربیت کرد.
انحراف مسیر هدایت تحصیلی
قدیمی معتقد است که هدایت تحصیلی در مقاطع کاردانی و کارشناسی را آموزش عالی تعیین مسیر نمی کند بلکه تمایل داوطلب و بازخوردهای اجتماعی آن رشته از نظر جایگاه مادی و معنوی است که یک رشته را پرمتقاضی و یک رشته را کم متقاضی می‌کند.
او می‌گوید: اینکه هزاران نفر در کنکور به چند رشته در چند دانشگاه خاص علاقه مند هستند چیزی نیست که آموزش عالی در آن دخالتی داشته باشد. بازخوردهای اجتماعی آن رشته، دانش آموزان را به این سمت سوق می‌دهد. داوطلبان حتما برای انتخاب رشته به درآمدزا بودن آن توجه می‌کنند، مثلا رشته های فنی- مهندسی درآمدزا هستند و عمده داوطلبان با استعداد و نخبه هم به این رشته ها گرایش دارند.
دبیر شورای برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم درباره فهرست اعلام شده در نشریات آمریکایی از رشته های پردرآمد در کشورهای پیشرفته صنعتی معتقد است: رشته هایی چون مدیریت و علوم ارتباطات که در آن کشورها درآمدزاست، در کشور ما خیلی پرکشش نیست و جزو 80 درصد رشته هایی است که فقط 20 درصد داوطلبان به آن تمایل دارند.
او دلیل این موضوع را عدم احساس نیاز جامعه به این رشته دانسته و می‌گوید: مثلا رشته حسابداری جزو رشته های پرمتقاضی در کشور است، چون جامعه نسبت به آن احساس نیاز کرده، اما رشته ای همچون فلسفه به دلیل نداشتن بازار کار خوب، تقاضای زیادی ندارد.
دانش آموختگان مدیریت فقط مدرک دارند نه مهارت
نشریه نیوجاب، دلیل پولساز بودن رشته مدیریت را این طور توصیف کرده که کارخانجات و شرکتها همیشه به دنبال کشف و استخدام استعدادهای متخصص در امر مدیریت برای کنترل هزینه‌ها در نتیجه افزایش بازدهی هستند اما وضعیت تقاضا برای ورود به این رشته در کشور ما چگونه است؟ قدیمی می‌گوید: مدیریت طیف گسترده ای دارد از مدیریت صنعتی بگیرید تا مدیریت اماکن متبرکه و هر کدام از این ها را باید به اقتضای شرایط آن بررسی کرد، بنابراین نمی‌توان به صورت قاطع درباره آن نظر داد.
به گفته او، اگرچه مدیریتهای بازرگانی، صنعتی و دولتی بیشترین تقاضا را داشته، اما با ورود رشته های جدیدی چون مدیریت ام بی ای، رشد داوطلبان این رشته ها نیز بشدت رو به افول است.
قدیمی می‌افزاید: رشته ای چون مدیریت اجرایی بیشتر می‌تواند به خلاهای موجود پاسخگو باشد و عمدتا داوطلبان رشته های فنی- مهندسی وارد این رشته می‌شوند که افرادی بااستعداد و نخبه هستند.
او یکی از ضعفها و چالشهای جدی در آموزش عالی را قدیمی بودن برنامه ها و منابع درسی دانسته و با اشاره به تکلیف آموزش عالی در برنامه پنجم توسعه برای به روز سرفصل های درسی می‌گوید: در حوزه علوم انسانی کمتر به فکر به روز کردن، کارآمدی و بومی کردن این محتوا بودیم، در حالی که با تدوین برنامه های درسی متناسب با نیاز جامعه، دانش آموختگان مهارت و کارآیی لازم و کافی را در آن رشته دانشگاهی کسب می‌کنند.
روزنامه قدس/ صفحه 8 / شماره 7204/ تاريخ 28 بهمن سال 1391