اسمهای منصرف و غیر منصرف

اسمهای منصرف  و غیر منصرف

اسم منصرف : اسمی است که تنوین پذیر باشد و هرسه قسم اعراب یعنی ( -َ ، -ً     -ِ  ، -ٍ     -ُ  ، - ٌ ) راقبول کند .

مانند : کلمه ی « رجل »     در عبارات :    جاءَ رَجُلٌ      رَأیتُ رَجلا ً           سَلَّمتُ عَلَی رَجُلٍ

اسم غیر منصرف : اسمی است که تنوین پذیر نباشد . و به جای کسره آن را فتحه دهند.

اسمهای غیر منصرف عبارتنداز  :

1 – اسمهای علم مؤنث ، لفظی ، معنوی :  فاطمة، مریم ، حمزة ، معاویة :        «الاسلامُ علی فاطمةً الزّهراء»

2 – علم غیرعربی : یوسف – یعقوب – فرعون       «و اَرسلْنا الی فرعونَ رسولاً»

نکته: اسم عَلَم غیرعربی (عجم) سه حرفی که ساکن الوسط باشد، منصرف خواهد بود مانند: لوط و نوح.

اسمهای علم منصرف در قرآن :

قریش ، شعیب ، صالح  ، یهود ، انجیل ، توراة ، شیطان ، مسیح ، روح القدس ، هود ، عاد ، سبأ ، کعبه ، ودّ ، سواع ، نسر ( نام سه بت جاهلی ) نوح ، محمد ، لوط ، عزیز ، ابو لهب .

 اسم های علم غیر منصرف :

قارون ، لقمان ، یثرب ، ابراهیم ، هارون ، فرعون ، مصر ، اسرائیل ، یونس ، ابلیس ، آدم ، مریم ، جبرئیل ، میکائیل ، سلیمان ، بابل ، هاروت ، ماروت  ، اسماعیل ، یعقوب ، اسحاق ، ثمود ، مدین ، یوسف ، جهنم ، یأجوج ، مأجوج ، داود ، ادریس ، هامان ، رمضان ، یاسین ، یونس ، طالوت ، جالوت ، آذر ، الیاس ، الیسع ، أبابیل ، عمران ، إرَم ، ایوب ، أحمد ، یغوث ، یعوق ( نام دو بت جاهلی ) ، موسی ، عیسی ، یحیی ، زکریا .

تذکر : در بین اسامی پیامبران « شش صلنمه » یعنی ( شیث ، شعیب ، صالح ، لوط ، نوح ، محمد ، هود ) منصرف  و بقیه غیر منصرف می باشند.

3 – نام شهرها و کشورها : طهران ،  مکة ، ایران       « و الی مدینَ أخاهُمْ شُعیباً»

4 – صفت بر وزن « اَفعَل ، فُعلی – اَفعَل ، فَعلاء – فَعلان ، فَعلی » ( وزن مذکر و مؤنث ) :

مانند : اکبر ، کبری    اخضر ،  خضراء    عطشان ،  عطشی       « الیس اللهُ بأعلمَ بالشاکرین»

  5- جمع مُنتَهِی الجموع :

 (یعنی جمعهای پنج حرفی یا شش حرفی که حرف سوم آنها الف باشد)

یا جمع های مکسری که آخر آنها به (اعِل) و یا (اعِیل) ختم شوند .

مانند جمع های مکسر هم وزن مَفاعِل و مَفاعِیل ، اَفاعِل ، اَفاعِیل

مانند :    مساجد ، مراجع ، اساتید ، اماکن       « و زیّنا السّماءَ الدنیا بمصابیحََ»

6- اسمی  که به «  الف تأنیث مقصوره یا ممدوده » ختم شده باشد خواه اسم باشد خواه صفت .

مانند : سلمی ، زکریا  ، صحراء ، حُبلی / ذکری /  جرحی / سَکری

تذکر : الف تأنیث مقصوره یا ممدوده باید زائد بر سه حرف اصلی  باشد .

  مثل شهداء که همزه زائده است پس غیر منصرف است بخلاف اِقتضاء که همزه اش اصلی و منقلب از یاء است پس منصرف است . کلمه ی اَشیاء اصل آن اشیئاء است پس همزه آخر زائده است و غیر منصرف .

7- هر اسم علمی که بروزن یک فعل باشد:  مانند : یزید  ، احمد

8- هر اسم خاصّی که الف و نون زاید داشته باشد.  مانند: عثمان / سلمان / عمران / شعبان / رمضان

9- اسم هایی که از شکل اصلی خود گذشته و به شکل دیگری تبدیل شده‏اند. به اصطلاح "عدل" گفته می شوند.

عامر ← عُمَر           قازِح ← قُزَح        اثنین اثنین ← مثنی

10-  هر اسم خاصّی که مرکب مزجی باشد.     مانند: بَعلَبک / بیت لحم / حضرموت

نکته مهم : اسم های غیر منصرف در صورتی که (ال) بپذیرند و یا مضاف شوند، می توانند حرکت  "کسره" را قبول کنند

اما همچنان غیر منصرف باقی می مانند یعنی نمی توانند تنوین بپذیرند.

ذهبتُ الی مدارسَ                 (ذهبتُ الی المدارسِ)    یا   (ذهبتُ الی مدارسِ المدینةِ) 

نکته : فعل ، ضمیر ، اسم اشاره ، اسم موصول ، صفت و خبر مشتق برای مونث لفظی بصورت مذکر بکار می رود .

مانند: جاءَ حمزةُ